"Στον πίθο των Δαναϊδων ο δημόσιος πλούτος". Συνέντευξη στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία στις 10/3/2013

Συνέντευξη στον Κώστα Καλλωνιάτη

 
ΑΝΤΙΘΕΤΑ με όσα ισχυρίζεται η επίσημη οικονομική πολιτική, το όλο εγχείρημα των αποκρατικοποιήσεων δεν συνδέεται με την ουσιαστική προσέλκυση επενδύσεων, την αντιμετώπιση του δημόσιου χρέους, την ανάπτυξη και την αύξηση της απασχόλησης. 

Αυτό είναι το συμπέρασμα από τη συνέντευξη της βουλευτού του ΣΥΡΙΖΑ Νάντιας Βαλαβάνη που ακολουθεί. Η κ. Βαλαβάνη εξηγεί γιατί οι ιδιωτικοποιήσεις συνιστούν σπατάλη του δημόσιου πλούτου με ζημιογόνες συνέπειες στην απασχόληση, τους μισθούς και την ακρίβεια, αφήνοντας συγχρόνως χωρίς εξυπηρέτηση απομακρυσμένες περιοχές και με ανεπαρκή ασφάλεια των παρεχόμενων κοινωφελών υπηρεσιών τους πολίτες. Τέλος, εξηγεί γιατί η πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ για επανακρατικοποίηση δεν θα είναι εύκολη υπόθεση.

** Γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ είναι αντίθετος στις ιδιωτικοποιήσεις τη στιγμή που η χώρα είναι υπερχρεωμένη και έχει ανάγκη ξένων επενδύσεων; 

** Κατ' αρχάς, όπως σχεδόν όλοι παραδέχονται πλέον, το ελληνικό δημόσιο χρέος είναι μη βιώσιμο. Συνεπώς, το να πουλάς το δημόσιο πλούτο -κερδοφόρες δημόσιες επιχειρήσεις και ακίνητα- για το σκοπό αυτό είναι σαν να τον πετάς στον πίθο των Δαναΐδων. Αλλά και βιώσιμο να ήταν το χρέος, το γεγονός ότι τα χρήματα από τις εκποιήσεις πηγαίνουν μέσα σε 10 μέρες στον Ειδικό Λογαριασμό της Τραπέζης της Ελλάδος για τους δανειστές σημαίνει πως δεν υπάρχει άμεσα οποιοδήποτε αναπτυξιακό όφελος για τη χώρα. Ομως ούτε έμμεσο αναπτυξιακό όφελος υπάρχει, αν σκεφθούμε τα «οφέλη» που είχαμε από τη δεκαετία του '90 απ' όσες ΔΕΚΟ ιδιωτικοποιήθηκαν μερικά ή ολικά, αφήνοντας λιγότερο από το 1/3 του αρχικού κρατικού τομέα υπό δημόσιο έλεγχο. Τόσο η ελληνική όσο και η διεθνής πείρα δείχνουν πως δεν έχεις αύξηση, αλλά μείωση των θέσεων εργασίας και των μισθών, για να γίνουν «ανταγωνιστικότερες» οι επιχειρήσεις. Επίσης, έχεις αύξηση των τιμολογίων, ήδη «προετοιμάζοντας» την ιδιωτικοποίηση, για να γίνει ελκυστικότερη η κερδοφορία, όπως συμβαίνει τώρα με τη ΔΕΗ, και βέβαια συνεχώς μετά. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Βουλγαρίας, όπου η ιδιωτικοποίηση της ενέργειας με δύο τσέχικες και μία αυστριακή εταιρεία οδήγησε σε συντονισμένες αυξήσεις τιμών, με το ρεύμα να φτάνει μέχρι και το μηνιαίο εισόδημα μιας οικογένειας, με αποτέλεσμα να ξεσηκωθεί ο κόσμος και να πέσει η κυβέρνηση. Ή η εξυπηρέτηση απομακρυσμένων περιοχών, όπου π.χ. η συντήρηση και επέκταση του δικτύου συνεπάγεται επενδύσεις μη αποδοτικές, π.χ. περίπτωση ΕΛΤΑ, που δεν μπορεί να αναλάβει ένα ιδιωτικό, παρά μόνο ένα κρατικό φυσικό μονοπώλιο. Αξίζει να αναφέρουμε την περίπτωση του νερού (η πρώτη ιδιωτικοποίηση έγινε όχι τυχαία στη Χιλή του Πινοσέτ), για το οποίο υπάρχει απόφαση του ΟΗΕ, που λέει ότι για να πληροί η παροχή του τρία κριτήρια -επαρκές, καθαρό και φθηνό- σε πολλές περιπτώσεις προϋποθέτει τιμολόγια κάτω του κόστους, κάτι που αποκλείει μια ιδιωτική εταιρεία. Γι' αυτό στην Ευρώπη πληθαίνουν οι κινήσεις επαναδημοτικοποίησης του νερού - π.χ. δήμος Παρισιού, δήμοι Γερμανίας, απαγόρευση με νόμο το 2004 της ιδιωτικοποίησής του στην Ολλανδία, αντίστοιχα με δημοψήφισμα το 2011 στην Ιταλία κ.α. Τέλος, σημασία έχει και η τάση για χαμηλή ασφάλεια των παρεχόμενων από τους ιδιώτες κοινωφελών υπηρεσιών, όπως δείχνει η περίπτωση των σιδηροδρομικών ατυχημάτων στη Βρετανία λόγω ανύπαρκτης συντήρησης των δικτύων. Και για να τρέχουν σήμερα οι βρετανικοί σιδηρόδρομοι, το κράτος πληρώνει μεγάλες επιδοτήσεις στους ιδιώτες. Οπότε γιατί να μην επιδοτεί τον ίδιο του τον εαυτό; 

 ** Δεν έχουμε και πετυχημένα παραδείγματα ιδιωτικοποιήσεων, όπως ο δικός μας ΟΤΕ, που άλλοτε έκανες τρεις μήνες να βάλεις τηλέφωνο και τώρα μερικές ώρες - μέρες; 

** Η διαχρονική βελτίωση της ταχύτητας παροχής υπηρεσιών έχει να κάνει κυρίως με την εξέλιξη της τεχνολογίας. Συγχρόνως, με όρους θέσεων εργασίας, το προσωπικό του ΟΤΕ μειώθηκε σταδιακά στο μισό. Επιπλέον, άλλαξαν οι προτεραιότητες του ΟΤΕ, που τώρα υπακούει στη λογική εξυγίανσης των ισολογισμών της Deutsche Telekom, καθώς έχει ομόλογα που λήγουν τα προσεχή έτη κι επιδιώκει αύξηση κερδών. Ετσι σήμερα προχωρά σε αποεπένδυση, πουλώντας τις εταιρείες του εκτός συνόρων. Μόλις πούλησε επίσης το μοναδικό ελληνικό δορυφόρο που υπήρχε -οι Γερμανοί έχουν άλλους δικούς τους- κι έτσι ο Hellas Sat έγινε Arab Sat. 

** Ο ΟΠΑΠ γιατί να μην πωληθεί, που δεν είναι στρατηγικής σημασίας;

 ** Πράγματι, και ούτε κοινωφελή χαρακτήρα έχει. Αλλά είναι η πιο κερδοφόρα εταιρεία του Χ.Α. Θα σφάξεις λοιπόν την «κότα που γεννά χρυσά αβγά» για να τα ρίξεις στη «μαύρη τρύπα» ενός μη βιώσιμου χρέους, όταν θα μπορούσες από φορολογία και μερίσματα να εισπράττεις διαχρονικά πολύ περισσότερα για αναπτυξιακούς σκοπούς; 

** Και για την Αγροτική γιατί είστε αντίθετοι; 

** Δεν πρόκειται καν για πώληση. Είναι «χάρισμα», που αυξάνει το δημόσιο χρέος, ένα σκάνδαλο πρώτου μεγέθους. Οι μελέτες που παρήγγειλε η ΤτΕ έδειξαν ότι μετά το «κούρεμα» του Φεβρουαρίου 2012 μπορούσε να ανακεφαλαιοποιηθεί με 3,9 δισ., αλλά τον Αύγουστο ο κ. Προβόπουλος επικαλέστηκε μνημονιακή δέσμευση, που δεν επέτρεπε ανακεφαλαιοποίηση δημόσιας τράπεζας. Αυτό όμως δεν υπήρχε στα προηγούμενα Μνημόνια. Μπήκε μόλις στο τελευταίο Μνημόνιο, και αφορούσε Αγροτική Τράπεζα και Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο. Τώρα που έγινε και η αποτίμηση της περιουσίας της, η χαριστική παραχώρησή της στην Πειραιώς έγινε με αντίτιμο 95 εκατ. ευρώ, και η Πειραιώς πήρε μία τράπεζα που έχει 1,5 δισ. περιουσιακά στοιχεία συν μία προίκα 7,5 δισ. για την ανακεφαλαιοποίησή της. Και πήρε μία τράπεζα με σύνθεση χαρτοφυλακίου υγιέστερη από τη δική της, που τη χρησιμοποίησε σαν Ιφιγένεια για να διασωθεί με τις ευλογίες της ΤτΕ. Αυτό αύξησε το δημόσιο χρέος, ενώ «εξαφανίστηκε» η μοναδική τράπεζα που μπορούσε να χορηγεί δάνεια στους αγρότες σύμφωνα με τον καλλιεργητικό κύκλο. 

** Δεν είχε λειτουργικά προβλήματα; 

 ** Ποια τράπεζα δεν έχει; Βέβαια, η Αγροτική είχε αποξενωθεί από τους αγρότες από τότε πού έγινε Α.Ε., καθώς έδινε μικρά δάνεια με πολλαπλάσιας αξίας εμπράγματες εγγυήσεις. Το αποτέλεσμα είναι σήμερα η Πειραιώς να έχει «καλύψεις» σε γη πολλαπλάσιες των οφειλόμενων δανείων, εξ ου και οι ρυθμίσεις για επιστροφή μέρους των υπερβολικών εγγυήσεων. Από το χαρτοφυλάκιο της Αγροτικής υπολογίζεται ότι παραμένει εξαρτημένο μέχρι και το 70% της αγροτικής γης. Το 20% συνδέεται με «κόκκινα δάνεια», που έχουν περάσει στον εκκαθαριστή. Εκκρεμούν οι κυβερνητικές υποσχέσεις για ειδική νομοθετική ρύθμιση που θα εμποδίζει τον πλειστηριασμό της. Το υπόλοιπο «κρέμεται» κάτω από δάνεια που πέρασαν στην Πειραιώς και σήμερα μπορεί να εξυπηρετούνται ακόμα, αύριο όμως; Ο κίνδυνος είναι όχι μόνο να βρεθούν αγρότες ακτήμονες, αλλά και για αλλαγή της χρήσης γης, περνώντας σε κερδοσκοπικές εκμεταλλεύσεις. Η ανάπτυξη του αγροτικού τομέα έχει ζημιωθεί χρόνια τώρα από τη χρήση των ΚΑΠ που έκαναν οι εκάστοτε κυβερνήσεις, με συνέπεια η υψηλή επάρκεια τροφίμων που είχε η Ελλάδα το 1980 σήμερα να έχει περιοριστεί στο 25%. Κι ενώ χρειάζονται γενναία μέτρα ανάπτυξης του πρωτογενούς τομέα, βασικού συγκριτικού πλεονεκτήματος για τη χώρα, το σημαντικότερο πρόβλημα των αγροτών που ανέδειξαν τα «μπλόκα» είναι ότι δεν μπορούν πλέον να βρουν χρηματοδότηση για να καλλιεργήσουν. Ηδη φέτος θα μειωθούν η καλλιεργήσιμη γη και η αντίστοιχη παραγωγή. Οπως μου είπαν αγρότες στα «μπλόκα», «με επιτόκια 9% δεν γίνεται καλλιέργεια». Φυσικό, αφού το αγροτικό κέρδος τις καλές χρονιές κινείται χαμηλότερα.

 ** Υπάρχει κάποιος άδηλος λόγος που τα πράγματα οδηγούνται σε αυτό το αδιέξοδο; 

** Διάφοροι λόγοι. Ο σημαντικότερος; Η τεράστια ώθηση στην κερδοσκοπία επί της δημόσιας γης, στην οποία ωθεί το πλαίσιο που με σειρά νομοθετημάτων «κατασκευάζει» σήμερα η κυβέρνηση. Αυτό ανοίγει δρόμο και σε «ορέξεις» για την τουριστική αξιοποίηση παραθαλάσσιας αγροτικής γης -π.χ. παραθαλάσσια θερμοκήπια νότιας Κρήτης-, την επέκταση των ΒΑΠΕ, που απαιτούν τεράστιες εκτάσεις κ.λπ. Το βασικότερο είναι ότι χάνουμε το συγκριτικό πλεονέκτημα που έχει η χώρα στα αγροτικά, επειδή υπάρχει ανάγκη δημόσιου ειδικού χρηματοδοτικού εργαλείου. Οι εμπορικές τράπεζες δεν μπορούν να παίξουν αναπτυξιακό ρόλο στη γεωργία. 

 *** Για το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο τι πιστεύετε πως έπρεπε να γίνει; 

** Η μελέτη της Μάρσαλ και Αλβαρέζ, που κράτησε μυστική η ΤτΕ, έδειξε πως από τα 5 σενάρια η αυτοτελής ανακεφαλαιοποίησή του κόστιζε μόλις 2,9 δισ. και ήταν το φθηνότερο. Στη Γερμανία υπάρχουν εκατοντάδες σχετικοί οργανισμοί -και με πολλά προβλήματα. Αντίθετα, στα stress tests της ΕΚΤ πριν από το «κούρεμα», το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο είχε τα καλύτερα αποτελέσματα σε σχέση με το σύνολο των ελληνικών τραπεζών. Είχε επιπλέον τόσο στενές σχέσεις με το κοινό του ως τράπεζα λαϊκής αποταμίευσης, ώστε μετά την απαράδεκτη δήλωση του υπουργού Οικονομικών τον Αύγουστο πως «το Τ.Τ. δεν είναι βιώσιμο», που οδήγησε σε κατάρρευση τη μετοχή του και σε έξοδό της από το ταμπλό, σημειώθηκε αύξηση στις καταθέσεις -απόδειξη πρωτοφανούς εμπιστοσύνης των μικρών καταθετών απέναντι του. Κι επειδή χορηγούσε δάνεια κυρίως σε δημόσιους υπάλληλους με αυτόματη ανάληψη από τους μισθούς τους, δεν είχε σοβαρές επισφάλειες. Παρά ταύτα, η επίσημη ενημέρωση στη Βουλή διαστρέβλωνε την πραγματικότητα. Πρώην Οικονομικοί υπουργοί μιλούσαν για φοβερά «κόκκινα δάνεια» του Τ.Τ., ενώ ο διοικητής της ΤτΕ τον Αύγουστο μας ενημέρωνε για την... άθλια κατάσταση του χαρτοφυλακίου της Αγροτικής.

 ** Πώς σκοπεύει και με τι χρήματα να επανακρατικοποιήσει ο ΣΥΡΙΖΑ τράπεζες και δημόσιες επιχειρήσεις στρατηγικού χαρακτήρα; 

 ** Το καλύτερο είναι να αποτραπούν ή να καθυστερήσουν όσο γίνεται από τη λαϊκή αντίσταση οι ιδιωτικοποιήσεις, ώστε να μη χρειαστούν οι εθνικοποιήσεις, που είναι σαφώς δυσκολότερες από την πρόληψη. Για όσες δεν γίνει αυτό δυνατό, ως προς τις ΔΕΚΟ θα προχωρήσουμε με ρυθμούς ανάλογους με τις συγκεκριμένες δυνατότητες, συνθήκες και ανάγκες που θα επικρατούν τότε. Στις τράπεζες τα πράγματα είναι απλούστερα, γιατί ήδη το 90% των κεφαλαίων τους είναι δημόσια, ασχέτως αν τη διαχείριση την κάνει το ΤΧΣ που υπάγεται στην Τράπεζα της Ελλάδος, που με τη σειρά της υπάγεται στο Ευρωσύστημα. Ομως, πρέπει να προλάβουμε, γιατί στο Μεσοπρόθεσμο το 2016 υπάρχει κονδύλι 1,6 δισ. από ιδιωτικοποίηση τραπεζικών μετοχών που έχουν περιέλθει στο ΤΑΙΠΕΔ μέσω της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών και, σύμφωνα με τα σχέδια κυβέρνησης και τρόικας, μεταξύ 2016 και 2020 πωλούνται οι μετοχές των -κρατικών ουσιαστικά- τραπεζών έναντι ποσού 12 δισ. συνολικά, προφανώς σε διεθνείς τράπεζες. Ας σκεφθούμε πως από το 2008 ώς σήμερα έχουν πέσει με τη μορφή εγγυήσεων κυρίως αλλά και μετρητών για «διάσωση» και ανακεφαλαιοποίηση μέσα στις ελληνικές τράπεζες περίπου 240 δισ. - όσο ένα ΑΕΠ προ κρίσης. 

 Καταλαβαίνουμε έτσι πόσο ζωτική είναι η πάλη για αποτροπή των ιδιωτικοποιήσεων. Δημόσιες τράπεζες, επιχειρήσεις στρατηγικής σημασίας και ωφέλειας κι ένας πλήρως ανασυγκροτημένος από άποψη κατεύθυνσης και τρόπου λειτουργίας δημόσιος τομέας αποτελούν εργαλεία, χωρίς τα οποία μια κυβέρνηση αποδεσμευμένη από Μνημόνια είναι αδύνατο να αναπτύξει ένα σχέδιο ολόπλευρης παραγωγικής και άλλης ανασυγκρότησης της χώρας. Who is Who 

Η Νάντια Βαλαβάνη είναι βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, οικονομολόγος και συγγραφέας. Εργάζεται σε ασφαλιστική εταιρεία, ενώ μέχρι το 2005 διηύθυνε ξενοδοχειακή επιχείρηση στην Κρήτη επί 10ετία. Συμμετείχε στο αντιδικτατορικό κίνημα (Αντι-ΕΦΕΕ-ΚΝΕ) από τα 18 της και υπήρξε μέλος της Κ.Ε. του ΚΚΕ, απ' όπου και έφυγε το 1989. Εκλέχτηκε βουλευτής Β' Αθηνών στις εκλογές του Μαΐου και Ιουνίου 2012. Είναι μέλος της Διαρκούς Επιτροπής Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής, της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων και της Επιτροπής για τις ΔΕΚΟ, τράπεζες και φορείς κοινωνικής ασφάλισης. Είναι επίσης μέλος του Συλλόγου Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων '67-'74, της Διεθνούς Αμνηστίας και της IBS (Διεθνούς Ενωσης για τον Μπρεχτ).