Συνέντευξη για την Ουκρανία στην εφημερίδα ΑΥΓΗ

 
Συνέντευξη της Νάντιας Βαλαβάνη, Βουλευτή Β’ Αθήνας και υπεύθυνη της ΕΕΚΕ Εξωτερικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ, στον Σταύρο Καπάκο

                                      Δημοσιεύτηκε στην ΑΥΓΗ της Κυριακής, 27.4.2014

Η κατάσταση στην Ουκρανία έχει αρχίσει να ξεφεύγει από τον έλεγχο, με τον κίνδυνο του εμφυλίου να ενισχύεται. Τι επιπτώσεις έχει η κρίση στις διεθνείς σχέσεις και στην ευρωπαϊκή ασφάλεια;    
            .

Θα ήταν πρόωρο να μιλήσουμε για εμφύλιο, παρά την προφανή κλιμάκωση της κατάστασης. Τα όσα όμως θετικά της πρόσφατης τετραμερούς Συνόδου στη Γενεύη, που έφερε τις αντιμαχόμενες πλευρές στο τραπέζι για πρώτη φορά μετά τη συμφωνία της 21ης Φεβρουαρίου, φαίνεται να εξανεμίζονται απ’ τις συγκρούσεις που ακολούθησαν.

Ιδιαίτερα σοβαρή επίπτωση της ουκρανικής κρίσης είναι η διεύρυνση του δρόμου, που άνοιξε με το Κόσσοβο: Του πρώτου «ολοκληρωμένου» προηγούμενου αλλαγής διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων μέσω επέμβασης μεγάλων δυνάμεων. Είχαμε  επισημάνει τότε τους κινδύνους, που δημιουργούσε η πολεμική επέμβαση του ΝΑΤΟ στη Γιουγκοσλαβία: Σήμερα  το «Κόσσοβο» επιστρέφει για να στοιχειώσει τη Δύση. Η ουκρανική κρίση κατέδειξε, επίσης, τη θεμελιώδη αδυναμία της ΕΕ να λειτουργήσει εποικοδομητικά, ως δύναμη ειρήνης και δημοκρατίας, στις εξωτερικές της σχέσεις. Κι επιβεβαιώνει τους κινδύνους ασφαλείας, όταν παραβιάζονται οι θεμελιακές αρχές της εδαφικής ακεραιότητας και της μη ανάμειξης στα εσωτερικά τρίτων χωρών.

       
Η Ελληνική Κυβέρνηση ως προεδρεύουσα χώρα της ΕΕ πήρε κάποια ουσιαστική πρωτοβουλία για την ουκρανική κρίση;

Δυστυχώς  όχι.  Η επίσκεψη Βενιζέλου στην Ουκρανία ήρθε να καλύψει, βασισμένη σε επικοινωνιακές λογικές, τον ουσιαστικό «αποκλεισμό» της Ελληνικής Προεδρίας από τις εξελίξεις. Χωρίς οποιοδήποτε σχέδιο αντιμετώπισης της κρίσης, ο Έλληνας Προεδρεύων δεν επεδίωξε καν να επισκεφθεί τη Μόσχα προκειμένου η ΕΕ να διαδραματίσει ρόλο σε μια προσπάθεια αποκλιμάκωσης. Στο πλαίσιο έλλειψης μιας τέτοιας στρατηγικής από μεριάς Ελληνικής Προεδρίας, εντάσσεται προφανώς ότι η Ελλάδα – σε αντίθεση ακόμα και με το Ευρωκοινοβούλιο  -  δεν καταδίκασε τις ενέργειες νεοναζιστικών και ακροδεξιών μορφωμάτων στην κλιμάκωσή της κρίσης και τη συμμετοχή τους στη νεοσυσταθείσα ουκρανική κυβέρνηση. Συμπόρευση της Ελληνικής Κυβέρνησης με τους πλέον βίαια νεοφιλελεύθερους κύκλους της ΕΕ αποκαλύπτει επίσης η πλήρης υποστήριξη της στην ακραία νεοφιλελεύθερη Συμφωνία Σύνδεσης - με όλες τις διαλυτικές επιπτώσεις που αναμένεται να έχει στο βασικό παραγωγικό ιστό της χώρας, που βρίσκεται στην Ανατολική Ουκρανία -, καθώς και στην παροχή οικονομικής «βοήθειας» με προαπαιτούμενη λιτότητα και συμμετοχή του ΔΝΤ: Η Ελλάδα θα συνδράμει με την «τεχνογνωσία» της! Έτσι η Ελληνική Προεδρία δεν είχε οποιαδήποτε συμβολή σε μια κατεύθυνση επίλυσης της κρίσης.

Ποια  νομίζετε ότι  είναι τα βαθύτερα αίτια της ουκρανικής κρίσης; 

Μολονότι πολλά μπορούμε να προσάψουμε στις προηγούμενες ουκρανικές ηγεσίες, ένα από τα βαθύτερα γενεσιουργά αίτια για την κλιμάκωση της κρίσης υπήρξε η συστηματική υποβάθμιση, από τη Δύση, της σημασίας των συμφερόντων ασφαλείας της Ρωσίας.  Οι ΗΠΑ, συνεπικουρούμενες τα τελευταία χρόνια από τις Βρυξέλλες, έχουν καταστήσει κενό γράμμα τη «συμφωνία κυρίων», που είχε συναφθεί αρχές της δεκαετίας του ‘90 με το Κρεμλίνο, προκειμένου ν’  αποσπάσουν τη συναίνεση του για την προσχώρηση μιας ενοποιημένης Γερμανίας στο Βορειοατλαντικό Σύμφωνο: Αντάλλαγμα, η δέσμευση ότι το ΝΑΤΟ δεν θα «πλευροκοπούσε» τη Ρωσία. Αντίθετα μ’  αυτό,  είδαμε την προσχώρηση των Βαλτικών κρατών στο ΝΑΤΟ το 2004 και τη διαρκή αναβάθμιση των σχέσεων του με Γεωργία, Αρμενία, Καζακστάν,  Αζερμπαϊτζάν και βέβαια με την Ουκρανία. Ταυτόχρονα, ποτέ δεν εξετάσθηκαν σοβαρά οι προτάσεις της Ρωσικής πλευράς για προώθηση μιας νέας Ευρωπαϊκής Αρχιτεκτονικής Ασφαλείας, οι οποίες θα ενέτασσαν το ρόλο της ΕΕ στην περιοχή σε ένα ευρύτερο περιφερειακό πλαίσιο. Αντί γι’ αυτό,  είχαμε  ανάπτυξη των σχεδίων για "αντιπυραυλική ασπίδα" στην Ανατολική Ευρώπη και προώθηση Συμφωνιών Σύνδεσης, που υπονομεύουν ευθέως τις οικονομικές σχέσεις και τον ενεργειακό ρόλο της Ρωσίας σ’ αυτές τις χώρες.

Το ουσιαστικότερο εγχείρημα  αποκλιμάκωσης, σήμερα, θα ήταν η έμπρακτη αναγνώριση της ανάγκης για συλλογική ευρωπαϊκή ασφάλεια χωρίς αποκλεισμούς με άμεση αναθεώρηση της προσπάθειας προσεταιρισμού της Ουκρανίας στη σφαίρα οικονομικής και στρατιωτικής επιρροής της Δύσης.                    .
Τι ρόλο διαδραμάτισε ο ευρωπαϊκός παράγοντας στην ουκρανική κρίση; Είχε ενιαία αντιμετώπιση ή υπήρξαν διαφοροποιήσεις;

Είναι χαρακτηριστικό πως όταν, αρχές Μαρτίου, ο Εσθονός ΥΠΕΞ ενημέρωσε τη Βαρώνη Άστον ότι οι ελεύθεροι σκοπευτές, που αιματοκύλησαν το Κίεβο σκοτώνοντας δεκάδες πολίτες που διαδήλωναν κατά της κυβέρνησης  Γιανουκόβιτς, λάμβαναν εντολές από στελέχη της σημερινής μεταβατικής κυβέρνησης, το ζήτημα «ξεχάστηκε» ασυζητητί. Ωστόσο, όπως τόνισα και στη Διακοινοβουλευτική Διάσκεψη της Αθήνας για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Άμυνας, η Βαρώνη Άστον στην εισήγησή της στην ίδια Διάσκεψη παρέλειψε οποιαδήποτε αναφορά στο ψήφισμα 2627/2014 του Ευρωκοινοβουλίου, που αναφερόταν στην ανάγκη διεξαγωγής ανεξάρτητης έρευνας «για το ρόλο και τις διασυνδέσεις των ελεύθερων σκοπευτών». Το ψήφισμα εξέφραζε επίσης βαθιά ανησυχία για τον κυβερνητικό ρόλο των ακροδεξιών κομμάτων «Σβόμποντα» και «Δεξιός Τομέας», ενώ επέκρινε το γεγονός ότι η ΕΕ και τα κράτη-μέλη αγνόησαν συστηματικά τις ανησυχίες και τα συμφέροντα της Ρωσίας.            .
Σε αντίθεση με το ψήφισμα,  η πολιτική της ΕΕ, που εκφράσθηκε κυρίως μέσω της Βαρώνης Άστον, παρείχε στήριξη - κατά τα πρότυπα των «πολύχρωμων επαναστάσεων» - και νομιμοποίησε ακραίες υπερεθνικιστικές-ακροδεξιές δυνάμεις. Κάτι τέτοιο αφίσταται ανοιχτά από τις καταστατικές αρχές της ΕΕ, δημιουργώντας προηγούμενο και για μελλοντικές θεσμικές συμμαχίες μεταξύ νεοφιλελευθερισμού και φασισμού. Ταυτόχρονα,  αυξάνοντας τον κίνδυνο διχοτόμησης της Ουκρανίας, αντί να επιλύει, οξύνει την ανασφάλεια στα σύνορα της ΕΕ.

Επιχειρώντας να διεισδύσει στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες και να τις αποσπάσει απ’ την επιρροή της Μόσχας προκειμένου να προχωρήσει η διείσδυση των ευρωπαϊκών μονοπωλιακών ομίλων και η στερέωση της πολιτικής της επιρροής, η ΕΕ ουσιαστικά εξαναγκάζει την Ουκρανία να επιλέξει μεταξύ Ρωσίας και Ευρώπης: Μια επιλογή αδύνατη για μια χώρα που έχει βαθιές ιστορικές, πολιτισμικές και γεωγραφικές διασυνδέσεις με τη Ρωσία, ενώ το 20% του πληθυσμού της είναι Ρώσοι.

Η επίσημη ευρωπαϊκή πολιτική κατατείνει στην ουσιαστική μετατροπή της Ουκρανίας σε αποικία χρέους  - με την Ελλάδα, σύμφωνα με τον Σόιμπλε, ως μοντέλο: Τόσο με τη νεοφιλελεύθερη Συμφωνία Σύνδεσης όσο και με την πρόσφατη ψήφιση «πακέτου μέτρων» στο Κίεβο, που προβλέπει ως αντάλλαγμα δανείου 18 δις δολαρίων από το ΔΝΤ, μαζικές απολύσεις στο δημόσιο τομέα και μείωση όλων των κοινωνικών παροχών. Έχοντας απολέσει, όμως, το ρόλο υπεύθυνου συνομιλητή και με διάσταση θέσεων μεταξύ των ίδιων των θεσμών της, η ΕΕ ουσιαστικά αυτοακυρώνεται.

Πώς είναι το διπλωματικό κλίμα  που εισπράττετε στις διεθνείς συναντήσεις με επίκεντρο το ουκρανικό ζήτημα;            .

Το κλίμα, σχεδόν ψυχροπολεμικό,  όπως διαπίστωσα  όχι μόνο στην Διακοινοβουλευτική Διάσκεψη της Αθήνας, αλλά και στο Στρασβούργο, συμμετέχοντας στην εαρινή Σύνοδο της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, δεν ευνοεί εξεύρεση λύσης. Έτσι, ενώ η Κριμαία αναδείχθηκε, όπως ήταν αναμενόμενο, σε πρωτεύον ζήτημα, η αντιδημοκρατική-ακροδεξιά σύσταση της μεταβατικής κυβέρνησης υποβαθμίστηκε σε σημείο χαρακτηρισμού του κόμματος «Σβόμποντα», από τις επίσημες «ραπορτέρ» της Συνέλευσης για την Ουκρανία, ως «μετριοπαθούς»! Η Σύνοδος στέρησε με μεγάλη πλειοψηφία από τους Ρώσους Βουλευτές το  δικαίωμα ψήφου και τη δυνατότητα συμμετοχής σε αποστολές ελέγχου εκλογικών διαδικασιών και στα όργανα του Σώματος μέχρι τον Ιανουάριο 2015. Αυτό αποδυνάμωσε έναν από τους ελάχιστους πολυμερείς διαύλους - το μοναδικό στη σφαίρα της «κοινοβουλευτικής διπλωματίας» -, που παρέμεναν ακόμα ανοιχτοί μεταξύ Ρωσίας και Δύσης, επαναφέροντας κι ενισχύοντας την πρωτοκαθεδρία της διπλωματίας των μεγάλων δυνάμεων.

 
Θα επηρεάσουν οι εξελίξεις στην Ουκρανία τη συζήτηση γύρω από ένα πανευρωπαϊκό σύστημα ασφαλείας;

Το ψήφισμα 2627/2014 του Ευρωκοινοβουλίου τονίζει το προφανές: Ότι η διεθνής κρίση, που πυροδότησαν οι εξελίξεις, αποκαλύπτει ότι οι συγκρούσεις στην Ουκρανία αποτελούν προϊόν της αποτυχίας όλων των πλευρών να δημιουργήσουν ένα βιώσιμο σύστημα ασφάλειας χωρίς αποκλεισμούς - και ανάλογες δομές συνεργασίας. Ένα σύστημα που θα διασφαλίζει την εδραίωση μιας ουσιαστικής εταιρικής σχέσης με τη Ρωσία. Σε αυτό το πλαίσιο η Ελλάδα θα έπρεπε, με την ιδιότητα της Προεδρεύουσας Χώρας, να εισηγηθεί τη στενή συνεργασία με τον κατεξοχήν Οργανισμό για αποτροπή συγκρούσεων στον ευρασιατικό χώρο, τον ΟΑΣΕ, με στόχο την προώθηση του αιτήματος για μια νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας στην Ευρώπη, που θα συμπεριλαμβάνει με ουσιώδη τρόπο τη Ρωσία.

Ποιες πολιτικές πρωτοβουλίες θα αναλάβει ο ΣΥΡΙΖΑ,  όταν αναλάβει κυβερνητικές ευθύνες, για τις σχέσεις της χώρας μας με τη Ρωσία;

Ο ΣΥΡΙΖΑ και τώρα, από τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης,  αλλά και αύριο ως κυβέρνηση, επιδιώκει η χώρα μας να καλλιεργήσει στενότερες σχέσεις με τη Ρωσία - όχι μόνο διμερώς, αλλά και ως κράτος-μέλος της ΕΕ. Σε αυτό το πλαίσιο θα αναλάβει πρωτοβουλίες, ώστε ν' αποκτήσει ουσιαστικότερο περιεχόμενο η σχέση της ΕΕ με τη Ρωσία ως στρατηγικό εταίρο. Μια σχέση, που οφείλει να στηρίζεται στον αμοιβαίο σεβασμό και να συνυπολογίζει τα έννομα συμφέροντα ασφαλείας της Ρωσίας, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση συνθηκών συνεννόησης και συνεργασίας στην Ευρώπη από τον Ατλαντικό μέχρι τα Ουράλια. Γι' αυτό το λόγο σχεδιάζουμε μια ευρωπαϊκή Ελλάδα με στρατηγικές σχέσεις με τις χώρες BRICS.